Το Φαράγγι της Σαμαριάς είναι διάσημο σε όλο τον κόσμο για τη μοναδική φυσική του ομορφιά, για την οποία έχει χαρακτηριστεί εθνικός δρυμός. Ο εθνικός δρυμός Λευκών Ορέων (Σαμαριάς), είναι περιοχή προστατευόμενη από το κράτος και βασικός προορισμός όλων όσων επισκέπτονται την Κρήτη. Το Φαράγγι είναι ίσως το πιο όμορφο της Ευρώπης. Είναι το μεγαλύτερο και το πιο στενό, αφού υπάρχει πέρασμα που είναι μόλις 2,5 μέτρα και ύψος σε αρκετά σημεία που φτάνει τα 600! Για να το διασχίσετε, πρέπει να περπατήσετε περίπου 5 ώρες (18 km). Η φυσική ομορφιά της διαδρομής αποζημιώνει κάθε κούραση κατά τη διάρκεια της πορείας.
Η Γκίγκιλος είναι ένα από τα πιο δημοφιλή βουνά στην Κρήτη. Βρίσκεται στο δυτικό φάσμα των Λευκών Ορέων ακριβώς πάνω από την είσοδο του φαραγγιού της Σαμαριάς. , Η θέα από την κορυφή (2080 μ) είναι υπέροχη, αγκαλιάζοντας τόσο το Αιγαίο, τη βόρεια ακτή του νησιού και το Λιβυκό Πέλαγος προς το Νότο. και έχει πανοραμική θέα από το πάνω μέρος του φαραγγιού της Σαμαριάς.
Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ένας από τους Τιτάνες που ζούσε στην Κρήτη έσκισε τη γη με το σπαθί του για να δημιουργήσει το φαράγγι, ενώ ο Κρητογένης Δίας, ο Θεός των Θεών , τοποθετείσαι το θρόνο του στην κορυφή του βουνού Γκίγκιλος πριν τον μεταφέρει αργότερα στον Όλυμπο!
Ο βυζαντινός ναός του Αγίου Παύλου, βρίσκεται ανατολικά της Αγίας Ρούμελης σε απόσταση 1 ώρα περίπου (διαδρομή Ε4) με τα πόδια. Χτίστηκε κατά τον 11ο αι. μ.Χ. δίπλα στη θάλασσα, στη θέση που κατά την παράδοση αποβιβάστηκε στη ξηρά ο Απόστολος Παύλος κατά το ταξίδι του προς τη Ρώμη.
Πρόκειται για μικρό σταυροειδή ναό με τρούλο, κατάγραφο με τοιχογραφίες, οι οποίες όμως δυστυχώς δεν διατηρούνται σήμερα σε καλή κατάσταση.
Ιδρυτής του θεωρείται ο Κρητικός Άγιος Ιωάννης ο Ξένος, ο οποίος έδρασε στο νησί κατά τη δεύτερη βυζαντινή περίοδο και μετά την απελευθέρωση του νησιού από τους Άραβες. Ίδρυσε πολλούς ναούς και μοναστήρια και αναζωογόνησε την ορθόδοξη συνείδηση του ντόπιου πληθυσμού.
Στο ναό ο επισκέπτης μπορεί να φτάσει είτε με τα πόδια, μέσω του Ε4, από την Αγία Ρούμελη, είτε με ταξί μποουτ.
Στη δυτική πλευρά του νότιου άκρου του Φαραγγιού της Σαμαριάς, στην κορυφή ενός λόφου βρίσκονται τα ερείπια ενός κάστρου. Το κάστρο είναι εύκολα προσβάσιμο από ένα κατάλληλα διαμορφωμένο μονοπάτι, ενώ η μοναδική θέα ανταμείβει τον πεζοπόρο δίνοντας του μία μοναδική αίσθηση ελευθερίας.
Η βυζαντινή εκκλησία της Παναγιάς στην Αγία Ρουμέλη είναι ιδιαίτερα σημαντική. Βρίσκεται κοντά στην παραλία, μετά το νεόκτιστο χωριό και πριν αρχίσει να φαίνεται το φαράγγι. Είναι εύκολο να τη δει κανείς από τα καραβάκια που πλησιάζουν από τα Σφακιά. Ήταν μια πολύ παλιά τρίκλιτη βασιλική που χτίστηκε με τεράστιες πέτρες. Μονάχα ένα μέρος της διατηρείται σήμερα και η παλιά αυθεντική εκκλησία μπορεί να διακριθεί γύρω από άλλη μεταγενέστερη, βυζαντινή που χτίστηκε. Στο κέντρο της εκκλησίας υπάρχουν κομμάτια από άσπρο, μαύρο και κόκκινο μωσαϊκό με γεωμετρικά σχήματα. Πιστεύεται ότι η εκκλησία σ' αυτά τα σημεία δεν είχε σκεπή. Πρόκειται για μια από τις πιο παλιές βασιλικές της Κρήτης και το μωσαϊκό, που μπορούμε να δούμε σήμερα στην αυλή της νεότερης εκκλησίας, περιζώνεται από τους τοίχους μίας παλιότερης εκκλησίας, που πιθανότατα ήταν ελληνικός ναός του 1ου αιώνα π.Χ.
Το Ε4 είναι ένα ευρωπαϊκό μονοπάτι μεγάλων διαδρομών.
Το Ε4 δίνει τη δυνατότητα στους περιπατητές να γνωρίσουν την άγνωστη κρητική φύση, αφού περνά από παλιά μονοπάτια, οικισμούς, μοναστήρια και από τα ψηλά βουνά της Κρήτης.
Από την Αγιά Ρουμέλη έχετε την δυνατότητα να ακολουθήσετε το Ε4 προς δυτικά προς Παραλία Δώματα -Φαράγγι Τρυπητής-Σούγια (9-12 ώρες περπάτημα ) μια δύσκολη διαδρομή για έμπειρους περιπατητές.
Και ανατολικά προς Άγιο Παύλο -Μάρμαρα παραλία -Λύκος-φοίνικα -Λουτρό -Σφακιά (5-6 ώρες) μια εύκολη διαδρομή .
Εναλλακτικά μπορείτε να περπατήσετε προς Άγιο Παύλο και μετά προς το χωριό Άγιο Ιωάννη μια πολύ όμορφη διαδρομή μέτριας δυσκολίας (3-4 ώρες).
